Okres świąteczny to czas, który większość z nas chciałaby spędzić z rodziną i bliskimi. Jednak niektórzy pracownicy, z różnych przyczyn, muszą podjąć pracę w dni świąteczne. Jakie prawa przysługują im w takiej sytuacji? Czy pracodawca może wymagać pracy w święta, a jeśli tak – jakie wynagrodzenie im się należy?
1. Kiedy dni świąteczne są ustawowo wolne od pracy?
Zgodnie z Kodeksem pracy, dniami ustawowo wolnymi od pracy są:
- Święta państwowe i kościelne, np. Boże Narodzenie (25 i 26 grudnia), Nowy Rok (1 stycznia) czy Wielkanoc.
- Święta ruchome, które są określone w ustawie, jak np. Poniedziałek Wielkanocny.
Praca w te dni jest co do zasady niedozwolona, chyba że spełnione zostaną określone wyjątki.
2. Czy pracodawca może zlecić pracę w święta?
Pracodawca może wymagać pracy w dni świąteczne tylko w ściśle określonych sytuacjach:
- W zakładach pracy, które świadczą usługi w ruchu ciągłym (np. szpitale, straż pożarna, energetyka),
- W transporcie, komunikacji i służbach porządkowych,
- W gastronomii, hotelarstwie oraz innych zakładach związanych z zaspokajaniem potrzeb ludności,
- W sytuacji konieczności usunięcia awarii lub zapewnienia ochrony mienia i życia ludzi.
Jeśli praca w święta nie mieści się w żadnym z powyższych wyjątków, pracownik ma prawo odmówić wykonywania pracy.
3. Jakie wynagrodzenie przysługuje za pracę w święta?
Pracownikowi wykonującemu pracę w dni świąteczne przysługuje:
- Wynagrodzenie podstawowe za przepracowane godziny,
- Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w święto,
- Dzień wolny w zamian za pracę – pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi innego dnia wolnego w ciągu okresu rozliczeniowego.
Jeśli udzielenie dnia wolnego nie jest możliwe, pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie.
4. Co z pracownikami na umowach cywilnoprawnych?
Osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło nie podlegają przepisom Kodeksu pracy, dlatego praca w święta zależy od zapisów zawartych w umowie. Warto więc zadbać o jasne ustalenia dotyczące wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne.
5. Jak bronić swoich praw, jeśli pracodawca łamie przepisy?
Jeśli pracodawca zmusza do pracy w święta bez uzasadnienia lub nie wypłaca należnego wynagrodzenia, pracownik może:
- Zwrócić się o pomoc do Państwowej Inspekcji Pracy,
- Złożyć skargę lub wystąpić na drogę sądową w celu odzyskania należnych świadczeń.
Warto pamiętać, że pracodawca, który narusza przepisy dotyczące pracy w święta, podlega karze grzywny.
Podsumowanie
Praca w święta jest co do zasady zakazana, ale w niektórych przypadkach może być dopuszczalna. Pracownikom, którzy pracują w dni ustawowo wolne, przysługuje dodatkowe wynagrodzenie lub dzień wolny. Świadomość swoich praw pozwala skutecznie bronić się przed nadużyciami ze strony pracodawcy i zadbać o należne świadczenia.
Podstawy prawne:
- Kodeks pracy – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., t.j. Dz.U. 2023 poz. 1465, w szczególności art. 1519-15112.
- Ustawa o dniach wolnych od pracy – ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r., t.j. Dz.U. 2020 poz. 1920.
Kliknij i przeczytaj więcej artykułów z cyklu „Prawo w praktyce”.
Pracuję w święta, w nocy, pozdrawiam ochronę zdrowia !!!
Tak, są takie zawody, w których pracujemy niezależnie, czy święta, noc, aby inni mogli odpoczywać.