Inkorporacja Mazowsza do Korony [FELIETON]

Na dziedzińcu gostynińskiego zamku podziwiać możemy wystawę „Mazowsze dla Korony” (więcej na ten temat TUTAJ). Warto więc poświęcić trochę miejsca przypomnieniu, dlaczego w 1526 roku Mazowsze przyłączone zostało do Królestwa Polskiego.

Bolesław Krzywousty pozostawił testament, na mocy którego od 1138 roku Mazowsze stało się jedną z dzielnic państwa piastowskiego. Pierwszym jego władcą był Bolesław Kędzierzawy, drugi syn zmarłego władcy. Po jego śmierci Mazowsze przypadło młodszemu bratu – Kazimierzowi Sprawiedliwemu. Jego potomkowie podzielili dzielnicę na mniejsze księstwa, które pozostawały w rękach piastowskich książąt, nawet wtedy, gdy Polską rządziła już dynasta Jagiellonów. Kolejne części Mazowsza przyłączano do Korony wraz z wygasaniem kolejnych linii mazowieckich Piastów. Jako pierwsze – w 1462 roku do Polski przyłączone zostały ziemia gostynińska i rawska, w 1476 roku – ziemia sochaczewska, a w 1495 roku – księstwo płockie.

Ostatni książę mazowieckiej gałęzi rodu Piastów – Janusz III – zmarł w 1526 roku, otwierając tym samym drogę inkorporacji całego Mazowsza do Korony. Warunki przejścia dzielnicy pod władzę królewską nie były jednak dokładnie ustalone. Nic więc dziwnego, że ścierały się ze sobą różne koncepcje. Jedna z nich zakładała nawet, że Mazowszem rządzić ma książę – lennik polskiego króla. Zdecydowana większość optowała jednak za bezpośrednim włączeniem Mazowsza do Korony. Swoje trzy grosze do dyskusji na ten temat próbowali wtrącać nawet Hohenzollernowie i Habsburgowie.

Ostatecznie król Zygmunt Stary przekonał przeciwników przyłączenia prowincji, spełniając część ich żądań. Księżniczka Anna otrzymała nadania terytorialne, a Mazowsze – nieistniejący gdziekolwiek indziej urząd wicesgerenta (namiestnika). 10 września 1526 roku król odebrał oficjalnie przysięgę od stanów mazowieckich zgromadzonych na sejmie w Warszawie, chociaż inkorporacja ogłoszona została na sejmie w Piotrkowie w 1529 roku. Po raz pierwszy w sejmowych obradach uczestniczyli wówczas posłowie i senatorowie z Mazowsza.

Mazowsze zostało podzielone na trzy województwa: rawskie, płockie i mazowieckie, podobnie jak było za rządów piastów mazowieckich. Prawo polskie przyjęte zostało w dzielnicy w 1577 r., jednak z zachowaniem drobnych odrębności znanych w historii jako „Excepta mazowieckie”.