Gostynin jako gród książęcy [FELIETON]

We wczesnym średniowieczu ludność polskich ziem mieszkała w osadach, wsiach i grodach – warowniach otoczonych wałami z ziemi, które wzmocnione były ostrokołem zbudowanym z zaostrzonych drewnianych pali. Ściśle przylegające do grodu podgrodzie zamieszkiwali kupcy, rzemieślnicy i chłopi pracujący na rzecz grodu. Jednym z położonych na Mazowszu grodów książęcych był Gostynin.

W imieniu księcia władzę w grodzie sprawował kasztelan (pan grodowy), którego władza rozciągała się również na całe pobliskie terytorium. Dzięki temu za pośrednictwem kasztelanów władca mógł sprawować pełną kontrolę nad podległymi mu ziemiami. Książę nie miał możliwości przebywania poważnych odległości, dlatego było to dla niego bardzo poważnym udogodnieniem. Grody zaś traktowane były jako swego rodzaju ośrodki administracji państwowej. Bezpieczeństwem grodu zajmowała się drużyna wojów.

W momentach poważnego zagrożenia państwa lub księstwa grody – budowane jako umocnione warownie – były istotnym ogniwem systemu obronnego. To w nich okoliczna ludność znajdowała schronienie. Z myślą o funkcji obronnej grody budowano w trudno dostępnych miejscach: w zakolach rzek, na wzgórzach, w pobliżu jezior. Jako dodatkowe wzmocnienie obronności wykorzystywano naturalne ukształtowanie terenu. Warto przypomnieć, że w przypadku Gostynina gród budowano na wzniesieniu usypanym ludzkimi rękami.

W grodowych spichrzach przechowywana była żywność umożliwiająca obrońcom przetrwanie oblężenia. W magazynach przechowywano nie tylko daniny dla księcia, ale również broń itp. Grody pełniły więc rolę książęcego magazynu, spichlerza czy skarbca, ale były też naturalną zaporą dla obcych wojsk.

Część z grodów pełniła również rolę centrów administracji Kościoła. Niespełna 40 lat po przyjęciu chrześcijaństwa w Polsce Gniezno stało się stolicą arcybiskupa, a we Wrocławiu, Kołobrzegu i Krakowie urzędowali biskupi. W 1075 roku siedzibą biskupstwa stał się również Płock (niedawno w diecezji płockiej rozpoczął się rok jubileuszowy, o czym szerzej napiszę za tydzień).