Retencja to konieczność

Postępujące zmiany klimatu i degradacja środowiska powinny zachęcić nas do zmian w postrzeganiu wody i gospodarki wodnej.

Ramowa Dyrektywa Wodna wskazuje, że dobra jakość środowiska wodnego i zależnego od wód połączona z minimalizacją skutków negatywnych dla gospodarki to najlepsza odpowiedź na czekające nas wyzwania.

Jednym ze sposobów radzenia sobie z wysoką zmiennością opadów i przepływów rzecznych jest szeroko rozumiane retencjonowanie wody (jej przechwytywanie przy nadmiarze i oddawanie w czasie suszy).

Obecnie polskie zbiorniki mieszczą zaledwie 6,5 proc. rocznego odpływu rzecznego. Plan Przeciwdziałania Skutkom Suszy przewiduje zwiększenie poziomu retencji zbiornikowej do 15 proc w 2027 r. Z uwagi na nizinny charakter naszego kraju i wysokie koszty plan ten wydaje się jednak mało realny. Duże zbiorniki nizinne nie rozwiążą problemów związanych z suszą, ponieważ małe spadki terenu uniemożliwiają rozprowadzanie wody systemem grawitacyjnym, a wprowadzenie rurociągów ciśnieniowych doprowadzających wodę na uprawy jest obecnie wręcz nierealne.

Ważnym narzędziem łagodzenia suszy rolniczej i hydrologicznej oraz zmniejszania ryzyka powodzi są naturalne rzeki i doliny rzeczne, obszary zalesione, wilgotne łąki i mokradła. Tereny podmokłe i lasy sekwestrują wychwytują węgiel, przyczyniając się do obniżenia stężenia CO2 w atmosferze.

Klucz do łagodzenia skutków powodzi i suszy to naturalna i mała retencja oraz retencja krajobrazowa, która musi być wzmacniana. System hydrologiczny uległ w ostatnich dziesięcioleciach przekształceniu, które sprzyja odpływowi wody, a nie jej retencji.

Wodę dobrej jakości mogą retencjonować rzeki i ich doliny o dobrym stanie ekologicznym. Kluczowa powinna być ochrona cieków w stanie naturalnym lub półnaturalnym.

Wobec zagrożeń związanych ze zmianą klimatu należy zwiększyć retencję krajobrazową. W krajobrazie wiejskim trzeba sprawić, by woda pozostała blisko miejsca, w którym spadnie lub by efektywnie infiltrowała, zwiększając zasoby wód podziemnych.

Proces ten znacznie wykracza poza możliwości oddziaływania władz wodnych i wiąże się z licznymi działaniami prowadzonymi na terenach wiejskich. Jakiekolwiek działania bez finansowego wsparcia ze strony państwa dla rolników lub gospodarstw leśnych nie mają jednak szans powodzenia.